Co to jest pułapka paszportowa?
Pułapka paszportowa to mało znany zapis prawny, który polega na niemożności legitymowania się na terytorium Polski dokumentem tożsamości wydanym przez inny kraj, jeśli dana osoba jest jednocześnie obywatelem polskim. Może to skutkować tym, że osoba nieposiadająca polskiego dowodu osobistego lub polskiego paszportu może mieć problemy z wyjechaniem z terytorium Rzeczpospolitej albo z załatwieniem spraw w urzędach w Polsce.
Kogo dotyczy pułapka?
Problem dotyczy osób posiadających jednocześnie obywatelstwo polskie i obywatelstwo innego kraju i polega na tym, że służby graniczne oraz urzędy państwowe w Polsce mogą odmówić uznania paszportu osób, które są Polakami, ale nie posiadają polskiego dokumentu tożsamości i legitymują się wyłącznie dokumentem wydanym przez inny kraj. Takich osób w Wielkiej Brytanii jest bardzo wiele. Przede wszystkim są to dzieci Polaków, które urodziły się na terytorium Zjednoczonego Królestwa i uzyskały brytyjskie obywatelstwo. Bardzo często dzieci takie posiadają tylko i wyłącznie brytyjski paszport. Należy jednak pamiętać, że dzieci, których rodzice nie zrzekli się obywatelstwa polskiego są jednocześnie Polakami, a jako Polacy muszą legitymować się polskim paszportem lub dowodem osobistym przy przekraczaniu granicy z Polską. Podobny status dwupaństwowca mają osoby dorosłe, które uzyskały obywatelstwo brytyjskie w wyniku naturalizacji. One również powinny posiadać polski paszport. Warto pamiętać, że mowa tu o statusie imigracyjnym, a nie o posiadaniu polskiego paszportu i fakt, że dziecko ma tylko brytyjski paszport nie oznacza wcale, że nie jest ono Polakiem.
Skąd to wynika?
Kwestie obywatelstwa reguluje ustawa o obywatelstwie polskim z dnia 2 kwietnia 2009r., która weszła w życie 15 sierpnia 2012r.:
Po pierwsze, nie ma możliwości dowolnego wybierania obywatelstwa. Nabycie obywatelstwa polskiego następuje według zasady krwi.
- Art. 14 Małoletni nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie, w przypadku gdy:
1) co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim;
Oznacza to, że jeżeli choć jedno z rodziców jest obywatelem polskim to jego dziecko automatycznie w momencie urodzenia staje się obywatelem polskim, bez względu na to w jakim kraju się urodziło i jakie obywatelstwo ma drugi rodzic. Oczywiście dzieci urodzone w krajach gdzie obowiązuje zasada ziemi lub dzieci, których jeden rodzic jest obywatelem innego kraju będą miały również drugie obywatelstwo. Nie zmienia to jednak faktu, że dzieci takie mimo posiadania paszportu innego kraju są jednocześnie Polakami.
Sprawa obywatelstwa dzieci urodzonych w Wielkiej Brytanii, których przynajmniej jeden rodzic jest Polakiem budzi wiele kontrowersji wśród rodziców.
Niektórzy zakładają, że jeżeli dziecko ma brytyjski paszport to ma brytyjskie obywatelstwo. Jest to słuszne założenie, jednak sprawa jest dość skomplikowana, szczególnie po wejściu w życie ustawy o obywatelstwie polskim.
Dzieci urodzone po 15 sierpnia 2012r. nabywają obywatelstwo polskie w momencie urodzenia i nie muszą się o nie ubiegać ani go uzyskiwać, ponieważ je mają. Wnioskować jedynie mogą o wydanie polskiego paszportu, który im się należy jako obywatelom polskim. Jeżeli rodzice nie chcą, żeby dziecko miało obywatelstwo polskie mogą się tego obywatelstwa zrzec.
Dzieci urodzone przed 15 sierpnia 2012r., których urodzenie do tej pory nie zostało zarejestrowane w polskich aktach stanu cywilnego będą musiały ubierać się w Urzędzie Wojewódzkim o potwierdzenie obywatelstwa polskiego.
Nie do końca jest jasne czy pułapka paszportowa dotyczy tylko dzieci urodzonych w Wielkiej Brytanii po 15 sierpnia 2012r. i osób, które uzyskały naturalizację czy też dzieci urodzonych przed 15 sierpnia 2012r., czyli przed wejściem w życie ustawy.
Jednak w związku z tym, że dzieci urodzone w Wielkiej Brytanii po 15 sierpnia 2012r. których przynajmniej jeden z rodziców jest Polakiem i osoby, które uzyskały naturalizację są także Polakami, dotyczy ich na terytorium Polski polskie prawo.
Według prawa, na terytorium Polski obywatelstwo polskie jest nadrzędne nad wszystkimi innymi obywatelstwami posiadanymi przez daną osobę. Wiąże się to na przykład z tym, że osoba posiadająca obywatelstwo brytyjskie i obywatelstwo polskie nie może skorzystać z pomocy ambasady brytyjskiej na terytorium Polski, ponieważ w Polsce taka osoba jest traktowana przede wszystkim jako Polak.
Art. 3. 1. Obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie.
- Art. 3. 2. Obywatel polski nie może wobec władz Rzeczypospolitej Polskiej powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo innego państwa i na wynikające z niego prawa i obowiązki.
Czy istnieje realny problem?
Służby graniczne często przymykają oko na ten wymóg i jedynie informują przy wyjeździe z Polski, że dziecko powinno mieć polski paszport. Jednak zdarzają się przypadki nadgorliwości w interpretowaniu tego artykułu i osoby mające polskie obywatelstwo, a nieposiadające polskiego paszportu mogą mieć problem z wyjechaniem z terytorium Polski.
Jak uniknąć pułapki paszportowej?
Wystarczy, że obywatele polscy będą legitymować się polskim paszportem przy wjeżdżaniu i wyjeżdżaniu z Polski. Warto pomyśleć wyrobieniu polskiego paszportu dla dzieci posiadających wyłącznie paszport brytyjski (szczególnie tych urodzonych po 15 sierpnia 2012r.) i tym samym uniknąć ewentualnych problemów na granicy. Jednak decyzja o tym czy zarejestrować dziecko w Polsce i czy wyrobić mu polski paszport należy do rodziców.
Jak wyrobić dziecku polski paszport?
Procedura umiejscowienia brytyjskiego aktu urodzenia w polskich księgach stanu cywilnego, nadania numeru PESEL i wyrobienia paszportu opisana jest w innym artykule TUTAJ.
